Ҫанталӑк ыррӑн сивӗтсе те кӑтартмарӗ, анчах шӑнса вилекенсем пӗрех пур.
Ҫак эрнере Чӑваш Енри виҫӗ ҫын шӑнса вилнӗ. Вӗсенчен иккӗшӗ Йӗпреҫре пурӑннӑ, тепри - Хӗрлӗ Чутай районӗнче.
Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Туканаш ялӗнче пурӑнакан 45 ҫулти арҫын раштавӑн 17-мӗшӗнче ҫӑва ҫине шӑтӑк алтма каятӑп тесе тухса кайнӑ та киле таврӑнман. Ытти чух та вӑл киле килмесӗр ҫӳрекеленине кура унпа пурӑнакан тӑванӗсем тӳрех пӑшӑрханса ӳкмен. Раштавӑн 23-мӗшӗнче унӑн виллине хӑйсен ялӗ ҫывӑхӗнчи ҫырмара амӑшӗ асӑрханӑ.
Йӗпреҫре паян ирхи тӑхӑр сехетре хӑйӗн килӗ патӗнче 44 ҫулхи суккӑр хӗрарӑм виллине тупнӑ. 14 сехет тӗлӗнче Кӑнтӑр электричество сечӗ ҫывӑхӗнчи ҫул айккинче 62 ҫулти арҫын виллине асӑрханӑ.
Шӑнса вилекенсем пурте эрех ӗҫме юратнӑ-мӗн.
Хӗрлӗ Чутайӗнчи Ленин урамӗнче ҫӗнӗ ача пахчин ҫурчӗ кӑҫал темиҫе уйӑхрах ҫӗкленсе ларнӑ. Ун пек капмар ҫурт район центрӗнче ҫук та тесе пӗлтерет «Пирӗн пурнӑҫ» район хаҫачӗ.
Ача пахчине тӑвакан организаци мӗнпур ӗҫе контрактпа килӗшӳллӗн раштавӑн 25-мӗшӗнче вӗҫлемелле-мӗн. Район администрацийӗнче нумаях пулмасть ача пахчине вӑхӑтра хута ярас ыйтупа канашлӑва пухӑннӑ.
«Малтанах ача садне «Шевле» ят памалла тесе палӑртнӑччӗ, паян вара «Солнышко» ача сачӗн иккӗмӗш корпусӗ пирки калаҫу пырать», — тесе ҫырнӑ район хаҫатӗнче.
Ҫавӑн пекех ача пахчи валли чӳрече каррисем, кавирсем, спорт инвентарӗ илме укҫа-тенкӗ тупмалла. Яваплисем ӗҫе вӑхӑтра вӗҫлеме шантарнӑ. Ача пахчине 160 ача ҫӳреме пуҫлӗ, 8 ушкӑн пулӗ.
Хӗрлӗ Чутай районӗнче «Чи пултаруллӑ асанне-2015» конкурс иртет. Конкурсӑн пӗрремӗш тапхӑрӗ Сӗнтӗкҫырминче иртнӗ. Унта Хусанушкӑнь, Кивӗ Атикасси, Штанаш ял тӑрӑхӗнче пурӑнакан асанне-кукамайсем хутшӑннӑ.
Конкурса хутшӑннӑ асаннесенчен Атикасси Кивьял тӑрӑхӗнчи Алевтина Кушманова «Ылтӑн алӑллӑ асанне» номинацире палӑрнӑ. Штанаш ял тӑрӑхӗнчи Светлана Соловьева «Куракансен кӑмӑлне кайнӑ асанне» ята тивӗҫнӗ. Хусанушкӑнь ял тӑрӑхӗнчи Елена Кириллова вара — «Чи пултаруллӑ асанне».
Каярах Тралькассинчи Культура ҫуртӗнче «Чи пултаруллӑ асанне – 2015» конкурсӑн иккӗмӗш тапхӑрӗ иртнӗ. Унта Атнар, Ачкасси, Хӗрлӗ Чутай ял тӑрӑхӗсенчи асанне-кукамайсем хутшӑннӑ.
Атнар тӑрӑхӗнчи Галина Индейкина «Ӳркенмен ӗҫчен асанне» ята тивӗҫнӗ. Ишеккасси ялӗнчи пурӑнакан Галина Тверскова — «Куракансен кӑмӑлне кайнӑ асанне», Ачкасси ял тӑрӑхӗнчи Галина Ямброськина — «Чи пултаруллӑ асанне».
Паян асаннесем «Чи пултаруллӑ асанне-2015» конкурсӑн районти тапхӑрне хутшӑннӑ. Ӑмӑртӑва ЧНКн районти уйрӑмӗ пуҫарса ирттернӗ.
Хӗрлӗ Чутайӗнчи тӗп вулавӑшра Николай Ашмарина асӑнса паян литературӑпа тематика каҫӗ иртнӗ.
Мероприятие чутайсем Николай Иванович ҫуралнӑранпа 145 ҫул ҫитнине халалланӑ.
Аса илтеретпӗр, Николай Ашмарин — тюрколог, чӑваш чӗлхин тӗпчевҫи, профессор, хальхи чӑваш чӗлхе пӗлӗвне никӗслекенӗ, СССР Наукӑсен академийӗн член-корреспонденчӗ.
Николай Ашмарин тӑван халӑхӑмӑр культурине тата ҫутта кӑларассине тӗлӗнмелле пысӑк тӳпе хывнӑ. Хӑйӗн ӗмӗрӗнче вӑл мӗн чухлӗ чӑваш халӑх сӑмахлӑхне пухман-ши! Чӑваш халӑх культурин тӗн никӗсне те тӗпченӗ, чӑваш диалекчӗсемпе калаҫӑвне тишкернӗ. Унӑн пурте пӗлекен паллӑ ӗҫӗ — 17 томлӑ словарь.
Николай Ашмарин ҫуралнӑранпа 145 ҫул ҫитнӗ ятпа Хӗрлӗ Чутайӗнчи вулавӑш маларах «Чӑваш ӑслӑлӑхӗн ашшӗ» курав йӗркеленӗ, паян вара — литература каҫӗ.
ЧР прокуратурин пресс-служби пӗлтернӗ тӑрӑх, Чӑваш Енӗн тӗп прокурорӗ Сергей Легостаев республикӑри районсем тӑрӑх ҫӳрет. Вӑл унта ҫынсемпе курнӑҫать, вӗсен ыйтӑвӗсене хуравлать.
Ҫак кунсенче вӑл Хӗрлӗ Чутай районне ҫитмелле. Вӑл Хӗрлӗ Чутайри Ҫӗнтерӳ лапамӗнчи 1-мӗш ҫуртра, район администрацийӗн ҫуртӗнче, ҫынсемпе калаҫӗ.
Унччен Сергей Легостаевпа Комсомольски районӗсем курнӑҫнӑ. Аса илтерер: Сергей Легостаев кӑҫалхи ҫу уйӑхӗн 12-мӗшӗнчен пуҫласа прокурор тивӗҫӗсене пурнӑҫлать. Унччен вӑл Кисан облаҫӗн прокурорӗ пулнӑ. Вӑл пирӗн ведомствӑра ҫитес 5 ҫул ӗҫлӗ.
Прокурор ӑҫта каяссине хӑй суйлать, вӑл унта саккуна мӗнле пӑхӑннине шута илет. Хӗрлӗ Чутайра прокурор юпан 6-мӗшӗнче 11 сехетрен пуҫласа 13 сехетчен пулӗ. Ун патне 8(883551) 2-13-37 номерпе шӑнкӑравласа ҫырӑнма пулать.
Кӗҫех Хӗрлӗ Чутай районӗнче ача-пӑчашӑн ырӑ пулӑм пулмалла. Хӗрлӗ Чутайра ҫулталӑк вӗҫӗччен ача пахчи туса пӗтермелле.
Строительсем графикран кая юлса пыраҫҫӗ пулин те ӗҫе вӑхӑтра туса пӗтерме шантараҫҫӗ-мӗн. Хальлӗхе унта пӗрремӗш хута хӑпартнӑ.
ЧР Вӗренӳ министерствин сайтӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, ача пахчине туса пӗтерессине Хӗрлӗ Чутайри халӑх чӑтӑмсӑррӑн кӗтет. Мӗншӗн тесен унта ача пахчинче вырӑн парасса 240 шӑпӑрлан кӗтет.
Ҫӗнӗ ача пахчинче 160 вырӑн пулӗ. Планпа килӗшӳллӗн, строительсен объекта ҫулталӑк вӗҫӗнче памалла. Вӗсем халӗ кая юлса пырсан та ӗҫе пахалӑхлӑ тӑвассине пӗлтереҫҫӗ.
Илеме ачасене мӗн пӗчӗкрен хӑнӑхтарнинчен пахи ҫук-тӑр. Тӑван чӗлхе илемӗ пирки те ҫаплах калама пулать.
Хӗрлӗ Чутайри «Рябинушка» (чӑв. Пилеш) ача пахчинче кӗҫӗн ушкӑнри ачасемпе икӗ уява: Чӑваш чӗлхи кунне тата Ҫуркуннепе Ӗҫ уявне — халалласа мероприяти ирттернӗ.
«Чӑваш чӗкеҫӗ» ят панӑскерӗн тӗллевне ӑна йӗркеленӗ Надежда Ладайкинапа Светлана Сякаева воспитательсем ачасене чӑваш халӑхӗн культурипе тата йӑли-йӗркипе паллаштарасси, тӑван тӑрӑха юратма вӗрентесси тесе палӑртнӑ.
Шӑпӑрлансене воспитательсем асанне патне хӑнана чӗннӗ. Ватти пӗчӗкскерсене чӑваш тӗррипе паллаштарнӑ. Кӗнчелеҫҫипе епле ӗҫлемеллине кӑтартнӑ. Чӑвашсем епле тумланнине те каласа кӑтартнӑ. Ачасене халӑх вӑййисене выляттарнӑ, вӑйӑ картине кӑларнӑ.
Сӑнсем (9)
Тӑван Ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫинче Ҫӗнтерӳ тунӑранпа 70 ҫул ҫитнине халалласа ирттерекен «Часовой Ҫӗнтерӳ Ялавӗ умӗнче» акци малалла пырать. 1945 ҫулхи май уйӑхӗнче рейхстаг ҫийӗн ҫӗкленнӗ ялав копийӗ шкултан-шкула ҫитет. Паянхи кун тӗлне ялав районти пур вӗренӳ учрежденийӗнче те пулнӑ, унсӑр пуҫне ялава Шупашкарта ирттернӗ Хӗрлӗ Чутайсен ентешлӗхӗн уявне те илсе пычӗҫ.
Акан 30-мӗшӗнче 1941–1945 ҫулсенчи Тӑван Ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫинчи халӑх паттӑрлӑхне ӗмӗр асӑнмалӑх тӑвас тӗллевпе Штанашри шкул Ҫӗнтерӳ Ялавне Шулю шкулӗнчен йышӑнчӗ. Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Сӑр юханшывӗнчен инҫех мар вырнаҫнӑ шкултан виҫӗ район чиккинче вырнаҫнӑ Штанаш шкулне самаях вӑрӑм ҫулпа ҫитмелле пулчӗ ялавӑн. Шулю вӗренекенӗсем ялава Штанашсене ҫак шкултан вӗренсе тухнӑ паттӑрсене халалланӑ (ҫав шутра Совет Союзӗн Паттӑрӗн Алексей Романович Логинов та пур) стенд умӗнче тыттарчӗҫ.
Савӑнӑҫлӑ линейкӑна тӑххӑрмӗш класра вӗренекенсем Вера Устиновӑпа Виктория Ефремова ертсе пычӗҫ. Шкул директорӗ Парикова Вера Николаевна, акӑлчан чӗлхи вӗрентекенӗ Галина Зотова Ҫӗнтерӳ ялавӗн историйӗ пирки каласа пачӗҫ, Штанаш ял тӑрӑхӗнчи паттӑрсене аса илчӗҫ.
Хӗрлӗ Чутай районӗнчи вулавӑшӑн ача-пӑча уйрӑмӗнче иккӗн тӑрӑшаҫҫӗ: Алина Михеева — 2008 ҫултанпа, Валентина Падюкова 1981 ҫултанпа ачасене кӗнеке юратма пулӑшаҫҫӗ. Библиотекӑра Литература тата Константин Иванов ҫулталӑкне, Аслӑ Ҫӗнтерӳ 70 ҫул тултарнӑ ятпа кӗнекесен куравне йӗркеленӗ. Унтах хаҫат-журнал тата ачасем юратнӑ кӗнекесем вырнаҫнӑ.
Чӑваш чӗлхи эрни пуҫланнӑ ятпа «Солнышко» (чӑв. Хӗвелпи) ача пахчинчи аслӑ ушкӑна ҫӳрекенсем Людмила Утриванова тата Зоя Беспалова ертсе пынипе вулавӑша ҫул тытнӑ. Ачасем хаваспах ача-пӑча кӗнекисемпе паллашрӗҫ. Галина Зотова пӗчӗккисем валли юмахсем хайлама кӑмӑллать, унӑн юмахӗсем 4 кӗнекере пичетленнӗ. Вӑл ачасене хӑйӗн темиҫе юмахӗпе паллаштарнӑ: «Ҫынран ан кул» тата «Айван кушак ҫури» юмахсем ачасене килӗшрӗҫ. Кӑҫал вӑрҫӑ пӗтнӗренпе 70 ҫул тултарнӑ май ачасене «Асатте» ятлӑ юмах ҫырма сӗнчӗ.
«Аслашшӗ вӑрҫӑран аманса таврӑннӑ, алӑри снаряд ванчӑкӗ ҫанталӑк улшӑннине сисет: тӳрех сурма пуҫлать...» — ҫапларах пуҫласа парсан ачасем пурте пӗрле аслашшӗн чирне ирттерсе ямалли мелсем шырама пуҫларӗҫ.
Ака уйӑхӗн 10-мӗшӗнче Хӗрлӗ Чутай районӑн Культура ҫуртӗнче Аслӑ Ҫӗнтерӗве 70 ҫул ҫитнине, Литературӑпа Константин Иванов ҫулталӑкне, вырӑс тата чӑваш ҫыравҫисемпе поэчӗсене юбилейӗсене халалланӑ чаплӑ гала-концерт иртрӗ. Ял тӑрӑхӗсен йӑлана кӗнӗ смотр-отчечӗсем вӑхӑтӗнче пултарулӑх ушкӑнӗсен чи лайӑх номерӗсене суйласа илнӗ, шӑпах ҫавсене курма халӑх йышлӑ пухӑннӑ та. Районти чи лайӑх хор, ташӑ, фольклор коллективӗсем хутшӑнчӗҫ гала-концерта. Пӗччен е иккӗн юрлакансем те, кулӑшла сценкӑсем кӑтартакансем те, сӑвӑ калакансем те пулчӗҫ. Вӗсене залта ларакансем тӑвӑллӑн алӑ ҫупса йышӑнчӗҫ.
Чи малтанах ачасен пултарулӑхӗ пирки каласа хӑварас килет. Ҫитӗнекен ӑру сцена ҫине тухни пурин кӑмӑлне те каять, ку хутӗнче те ачасен хорӗ шӑрантарнӑ юрӑсемпе, илемлӗ ташӑсемпе куракан кӑмӑллӑ юлчӗ. Штанаш, Пантьӑк, Хӗрлӗ Чутай, Кив Атикасси ял тӑрӑхӗсенчи фольклор ушкӑнӗсем чӑваш ташши-юррисемпе савӑнтарчӗҫ.
Штанашсен Константин Ивановӑн «Нарспи» поэмипе ҫыхӑнтарса лартса панӑ ӗлӗкхи чӑваш туйӗ, ташӑ-юрӑ композицийӗ куракансен кӑмӑлне кайрӗ.
+28.3 °C